Als kind kon ik erg boos worden als een ander kind het raadseltje verklapte dat mij was opgegeven. “Je mag niet voorzeggen!”, riep ik dan. Het was veel spannender om het zelf te ontdekken, het weten was niet belangrijk en het zoeken was een manier om vat op de wereld te krijgen. Kortom: leren was leuk.
Dat heb ik in mijn schooljaren wel afgeleerd, leren was toen uit je hoofd leren, het stond in het teken van goed of fout en als je het nogal eens fout had, zoals ik, dan werd leren een vermoeiende bezigheid. En uiteindelijk werd ik lui.
Toen ik lang geleden met trainen begon was het voorzeggen schering en inslag. Deelnemers werd geleerd hoe ze met emoties moesten omgaan. Ze moesten dan bijvoorbeeld de volgende zin zeggen:
“Ik zie tranen in je ogen en je schouders hangen een beetje naar voren, dat geeft me de indruk dat je verdrietig bent, klopt dat?”.
Het werd ijverig in schriftjes opgeschreven en in het beste geval werd het ook nog toegepast. Als degene waarop het uitgeprobeerd werd uitgelachen was, namen ze hopelijk het besluit om die zin nooit meer uit te spreken. Misschien hadden ze geleerd om te zwijgen, wat dan weer heel mooi is.
Dat doen we dus niet meer. Overtuigen doen we nog wel, wat een verkapte vorm van voorzeggen is. Vorige week nog betrapte ik mezelf er op dat ik een deelnemer er van zat te overtuigen dat een bepaalde reactie op mij niet zo slim was. Hij was het er niet mee eens.
Onlangs leerde ik in een workshop een mooi woord: prestatiereflex. De wil van de trainer of acteur om resultaat te behalen is een patroon geworden. De deelnemer wil ook resultaat, dus men is al snel tevreden. Nou ja, tevreden…De uitwerking van het reflex is bijna zichtbaar: een elektrische deken van vertwijfelde moeheid valt over de groep deelnemers, een gaap wordt onderdrukt, een vingernagel bestudeerd.
Er woedt nu een bijna hypnotische tweestrijd in mij: hevig op zoek naar een manier om mensen het plezier, dat leren is, te laten herontdekken en tegelijkertijd de wil om te overtuigen.
Prestatiereflex is lastig te weerstaan. Ik wil het niet meer, ik wil mijn prestatiereflex vernietigen. Ik weet niet hoe.
Wie het weet mag het voorzeggen.
